🌀 *10 වසර විද්යාව*
16 වන පාඩම: පදාර්ථයේ වෙනස් වීම්
1. පදාර්ථයේ විපර්යාස වර්ග ✨
* භෞතික විපර්යාස (Physical Changes):
* මෙහිදී සිදුවන්නේ පදාර්ථයේ ස්වභාවයේ (ආකාරයේ - රූපයේ, ප්රමාණය, අවස්ථාවේ) වෙනසක් පමණි.
* නව ද්රව්ය සෑදෙන්නේ නැත. ❌
* උදාහරණ: අයිස් දියවීම, ජලය වාෂ්ප වීම, වීදුරුවක් බිඳීම.
* රසායනික විපර්යාස (Chemical Changes / Reactions):
* මෙහිදී නව රසායනික ද්රව්ය සෑදේ. 💡
* පරමාණු අතර ඇති රසායනික බන්ධන කැඩී නව බන්ධන ඇතිවේ.
* උදාහරණ: යකඩ මළ බැඳීම, කඩදාසියක් දැවීම, ආහාර දිරවීම.
2. රසායනික ප්රතික්රියා වර්ග ⚛️
ප්රධාන වශයෙන් රසායනික ප්රතික්රියා වර්ග කිහිපයක් මෙහිදී සාකච්ඡා කෙරේ:
* සංයෝජන ප්රතික්රියා (Combination Reactions):
* ද්රව්ය දෙකක් හෝ ඊට වැඩි ගණනක් එකතු වී එක් සංයෝගයක් සාදයි.
* උදා: A + B \ AB
* වියෝජන ප්රතික්රියා (Decomposition Reactions):
* එක් සංයෝගයක් කැඩී ද්රව්ය දෙකක් හෝ ඊට වැඩි ගණනක් සාදයි. (තාපයෙන්, විද්යුතයෙන් හෝ ආලෝකයෙන් කළ හැක)
* උදා: AB \ A + B
* ඒක විස්ථාපන ප්රතික්රියා (Single Displacement Reactions):
* එක් මූලද්රව්යයක් සංයෝගයක ඇති වෙනත් මූලද්රව්යයක් විස්ථාපනය කර නව සංයෝගයක් සාදයි.
* මෙහිදී සක්රියතා ශ්රේණිය (Reactivity Series) වැදගත් වේ. (වැඩි සක්රියතාවක් ඇති ලෝහයක් අඩු සක්රියතාවක් ඇති ලෝහයක් විස්ථාපනය කරයි).
* උදා: A + BC \ AC + B
* ද්විත්ව විස්ථාපන ප්රතික්රියා (Double Displacement Reactions):
* සංයෝග දෙකක කොටස් අන්යෝන්ය වශයෙන් හුවමාරු වී නව සංයෝග දෙකක් සාදයි.
* උදා: AB + CD \ AD + CB
3. රසායනික සමීකරණ 📝
* රසායනික ප්රතික්රියාවක් කෙටියෙන් දැක්වීමට යොදා ගනී.
* ප්රතික්රියක (Reactants) සහ නිෂ්පාදන (Products) සංකේත මගින් දක්වයි.
* රසායනික සමීකරණ තුලනය කිරීම (Balancing Chemical Equations) මූලික වේ. (පදාර්ථ සංස්ථිති නියමය අනුව, ප්රතික්රියකවල ඇති පරමාණු ගණන නිෂ්පාදනවල ඇති පරමාණු ගණනට සමාන විය යුතුය).
4. ලෝහ නිස්සාරණය ⛏️
* පොළොවේ ඇති ලෝහ ඛනිජවලින් (Metals Ores) ලෝහ වෙන්කර ගැනීම (Extraction) පිළිබඳව ඉගෙන ගනී.
* විශේෂයෙන්ම යකඩ නිස්සාරණය (Extraction of Iron) සහ ඇලුමිනියම් නිස්සාරණය (Extraction of Aluminium) සඳහා යොදන ක්රම සාකච්ඡා කෙරේ.
5. පරිසරයට බලපෑම 🌍
* වායුගෝලයේ කාබන් ඩයොක්සයිඩ් (Carbon Dioxide) මට්ටම ඉහළ යාම සහ හරිතාගාර ආචරණය (Greenhouse Effect), ගෝලීය උෂ්ණත්වය (Global Warming) සහ ඒවායේ ප්රතිවිපාක පිළිබඳව ද අවධානය යොමු කරයි.
